Porównania? Nie, dziekuję...

Boję się porównań. Tych z życzliwości i tych ze strachu, tych ze złośliwości i tych z troski.
Porównanie to porównanie. Prawie zawsze wydaje ten sam efekt, niezależnie od intencji. Porównania ranią.

Kilka dni temu spotykam znajomą. Polkę. Słysząc, że coś tam tłumaczę moim dzieciom po polsku, wzdycha, podnosi oczy do nieba i mówi: Tyle razy mówię mojej córce, żeby mówiła do swoich po polsku, tak jak Ty: A ona nie chce.
Pewnie, też bym na jej miejscu nie chciała. Z taką motywacją, żeby tylko być jak jakaś tam inna. Zacięłabym się w sobie i nic. Figa z makiem. Nikt nie lubi być porównywany.

Porównania.
Psychologia społeczna uczy nas, że są jednym z ważniejszych elementów kształtowania się wiedzy o sobie i otaczającym świecie. W ten sposób tworzą się w nas przekonania, sądy, w ten sposób tworzone są normy. W ten sposób włączamy się lub wyłączamy z jakiejś grupy, przynależymy lub nie, porównanie daje nam poczucie bezpieczeństwa, lub je odbiera. W ten sposób uczymy się pewnego funkcjonowania, które przekazujemy naszym dzieciom.

Chciałabym napisać kilka słów na temat porównań jako klinicysta.
Pierwszym z efektów porównań jest ustalenie granic normy. Wiekszość na prawo, mniejszość na lewo...Nie lubię tego konceptu, który przyczynia się do marginalizacji i odrzucenia. Z drugiej zaś strony muszę przyjąć jego istnienie jak specjalista. To dzięki normom można szybciej zdiagnozować jakąś patologię i zapobiec jej rozwojowi, pomóc, ulżyć...To jest jasna strona porównań.
Jednak porównania są najczęściej używane w charakterze zupełnie niespecjalistycznym.

Psychologowie społeczni wyróżniają między innymi: "porównania w dół" i "porównania w górę".
W górę porównujemy się z tymi, którzy sa od nas lepsi, sprytniejsi, mądrzejsci, piękniejsi itd. itd. Zdarza się Wam to czasem? Jak się czujecie po takich porównaniach? Lepsi, sprytniejsi, mądrzejsi, piękniejsi? Raczej nie...Są to porównania, które podkopują poczucie własnej wartości, które sprawiają, że mniej lubimy samych siebie, które podcinają nam skrzydła, które w gruncie rzeczy nie przynoszą niczego dobrego...
Porównania w dół są tylko pozornie przyjemniejsze. To te, do których się ubiegamy w kontakcie z ludźmi, którzy radzą sobie gorzej niż my w jakiejś dziedzinie, kórym się nie powiodło. W pierwszej chwili oddychamy z ulgą: Nie, ja, to co innego! Mnie się udało! Ale proces i owoce samego porównywania pozostają te same - widzimy własną wartość wyłącznie w odniesieniu do kogoś innego, czegoś innego. Nie widzimy w sobie wartości immanentnej, wewnętrznej, niepodległej okolicznościom, nie dostrzegamy w sobie wartości OSOBY, niezależnej od sukcesów, porażek. Nie czujemy się kochani za to kim jesteśmy i nie kochamy siebie takimi.

Żyjemy w świecie, w którym od najmłodszych lat jesteśmy porównywani, klasyfikowani, umieszczani na liście dziesięcu najlepszych czy dziesięciu najgorszych. Wciąż trzeba coś udawadniać, wspinać się gdzieś, uważać, żeby nie zostać zdyskwalfikowanym, gorszym w porównaniu do innch. Mając mocną pozycję wytężyć wszelkie wysiłki, aby jej nie utracić, dzień i noc drżeć na samą myśl o fakcie, że ktoś mógłby być lepszy, lepiej coś wykonać, lepiej ugotować, lepiej skoczyć, lepiej napisać, lepiej sobie na wakacje wyjechać, nawet lepszą pogodę mieć, o paradoksie!
Nie ma nic za darmo, słyszymy od najmłodszych lat, trzeba zapracować. I tak pracujemy na akceptację.
I uczymy się, że nie można być kochanym za darmo, za to, że się jest, że się istnieje takim jakim się jest.
W głębi rzeczy ta konstelacja porównań, rankingi zwycięzców męczą nas i unieszczęśliwiają. Ale jak się z niej wyrwać? jak jej nie przekazać w łańcuszku dalej? Nie przekazać tego zatrutego dziedzictwa naszym dzieciom?

Jest to możliwe! Oczywiście wymaga to dużej pracy od rodzica, codziennej, czujnej, ale wydającej w końcu efekt. Należy starać się unikać wszystkich sformułowań typu: Jesteś jak...W twoim wieku Twój brat już potrafił...On umie, a Ty nie? Popatrz dziewczynka już zrobiła, pośpiesz się będziesz ostatna. czy gorzej. Zypełnie jak Twój ojciec, jesteś do niczego. oraz jak usłyszałam ostatnio z ust pewego ojca przy swojej córce Córka to dobrze, ale syn to dopiero coś!
Ale należy nie tylko starać się nie wymawiać porównań. Trzeba się starać tak nie myśleć! Porównanie jest obecne w spojrzeniu, w geście, w westchnieniu, mała istota wyczuwa je organicznie swoją niesłychaną intuicją.
Można nauczyć dziecko, że jego wartość nie zależy od lepszych czy gorszych wokół niego. Że takie coś jak lepszy czy gorszy nie istnieje. Istnieje Inny, którego się nie wartościuje, nie osądza i że ono samo ma prawo do tego by być inne. Naturalnie nieraz usłyszy słowa porównań, ale w osobie, kóra od nich nie zależy nie pozostawią już one takich zgliszcz.

A jak z porównaniami w świecie dwujęzyczności?
Istnieją. Jak już przykładowo wspominałam powyżej.
Ja słyszałam już chyba wszystkie możliwe. Że Gabryś niezbyt dobrze mówi polsku w porównaniu do dzieci polskich, że idzie mu dość dobrze patrząc ogółem na dzieci dwujęzyczne, że jednak wcale nie taka rewelacja jeżeli chodzi o pewne dzieci z rodzin mieszanych, itd itd. Że moje dziecko to...Że dziecko koleżanki to...że dziecko autora książki to...
I sama czasem zaczynałam rozumować w takich kategoriach i porównywać każde słowo, każde zdanie...czy aby nie najgorzej wypada mój syn. Bo gdyby wypadł jednak źle w tym wyścigu, jaki mu bądź co bądź narzuciłam, to jaką bym była matką w porównaniu do innych matek i jaką Polką w stosunku do innych Polek i jakim specjalistą wobec innych specjalistów? Sama wielokrotnie dałam się wciągnąć w spiralę porównań...
I co o tym wszystkim myśleć, jak się do tego ustosunkować, na czym się bazować?

Na własnej intuicji i wierze we własne dziecko jako Osobe, odrębną, inną, jedyną taką we wszechświecie. Ze swoim rytmem, ze swoimi potrzebami, ze swoimi pragnieniami. Nie wszystko można zrobić, przeprowadzić, zrozumieć "w porównaniu do"... Na pewno nie da się "w porównaniu do" pokochać. A tej miłości rodzica - bezwarunkowej - na pierwszym miejscu potrzebuje dwujęzyczne dziecko. Nie porównań. Na tej miłości budowle ćwiczeń, starań, wymagań wydadzą owoc.

A Gabryś? Gabryś mnie zadziwia. Kroczy jakąś swoją drogą, z przez siebie ustalaną prędkością. Czasem zwalnia, czasem przyśpiesza. To taki Pan Wszystko lub Nic. W jeden dzień, odstawił pieluszki i od tej pory ANI jednego wypadku. Czytać nie chce w ogóle się uczyć, ale jak już usiądzie ze mną to w kwadrans nauczy się serii sylabek i składa je bez mrugnięcia okiem. A dzisiaj wsiadł po raz pierwszy na rower bez kółek i pojechał. Dosłownie przez zakrety i wyboje. Od razu na całego...
Zupełnie inaczej niż jego brat, który potrzebuje wiele razy próbować się z jedną rzeczą...Ale tutaj szybko ugryzam się w język. Postanowiłam, że nię będę porównywać. Będę się uczyć tego trudnego zadania. Dla mnie, dla moich dzieci.