Kolejny poniedziałek z tematem: "Rozwój mowy i zabawy u
małych dzieci”.
Dzisiaj II etap 7–12 miesięcy.
W poprzedni poniedziałek opisywałyśmy z Elą I etap 0-6
miesięcy: TU.
Rodziców dzieci dwujęzycznych prosimy o zwrócenie
szczególnej uwagi na PORADY DLA RODZICÓW i jak najczęstsze stosowanie się do
nich, jeśli to tylko będzie możliwe. Będzie to dobry sposób na stymulowanie
rozwoju językowego maluszków. Uważamy, że dzieci dwujęzyczne to grupa
wymagająca szczególnej uwagi i stymulacji, jeśli chodzi o rozwój językowy.
Kolejne
dwa poniedziałki przedstawimy rozwój mowy i zabawy u dzieci:
3. 13 – 24 miesięcy
4. 24 – 36 miesięcy
UWAGA!:
Są to normy dla dzieci jednojęzycznych, więc
nie mogą być odnoszone do dzieci dwu- lub wielojęzycznych w całości. Porady i
wskazówki dla rodziców mogą być z powodzeniem stosowane dla dzieci
dwujęzycznych – powiedziałybyśmy: są wielce wskazane!.
Jako, że normy dla naszych „dwujęzyczków” nie
zostały jeszcze stworzone, postaramy się, wspólnie z Wami, na podstawie
obserwacji, wywiadów, badan własnych i lektur, dopisywać różnice w przyswajaniu
mowy dzieci dwujęzycznych. Myślimy, że właśnie te różnice będą dla nas
najciekawszą informacją.
W wieku 7 – 12 miesięcy, rozwój dziecka: rozwój językowy,
rozwój zabawy i poznawczy przeważnie jeszcze przebiega podobnie. Często dziecko
jest jeszcze pod opieką mamy, czyli jest „bombardowane” językiem macierzystym.
Różnice w stosunku do dziecka wychowującego się w Polsce mogą być następujące:
Jeżeli
dziecko pójdzie wcześnie do
żłobka, co jest dość częstym wyborem lub koniecznością rodziców możemy
się spodziewać, iż język polski (mniejszościowy)
stopniowo będzie zdominowany przez język kraju przyjmującego. Jeżeli sie
tak dzieje pierwsze słowa pojawią się z języku innym niż język matki.
Gdy styczność z językiem polskim nie będzie wystarczająca, możliwe jest,
że dziecko stanie na początkowym etapie rozwoju tego języka, tzn. w jakim wieku
poszło
do żłobka. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby dbać już w tym
okresie, aby dziecko miało jak najwięcej mozliwości kontaktu z językiem
polskim. Jeżeli z jakichs powodów mama nie może z nim spedzać wiele
czasu, można zaangazować dziadków, polską rodzinę, polską baby-sitter
itd...
Ponadto dobrze jest starać się organizować spotkania z
innymi dziećmi mówiącymi po polsku. Na tym etapie to dopiero początek kształtowania relacji, ale
nawiązanie tego typu kontaktów na pewno zaowocuje w przyszłości.
W tym okresie dziecko będzie przechodzić etap różnicowania języków. Obserwować
należy, czy dziecko dąży do komunikacji, porozumiewa się gestem, wzrokiem, niekiedy
wręcz krzykiem. Pamiętać należy, że małe około roczne dziecko już może okazywać
zachowania wycofania lub agresji w momentach, kiedy nie jest rozumiane lub
kiedy samo nie rozumie. Uważamy, że porady wypisane poniżej pod każdym
miesiącem, powinny pomóc dziecku w nabyciu wrażliwości językowej na to, co
mówią dorośli.
Bardzo ważną uwagą
nadal jest to, aby rodzice
pamiętali o OPOL (każdy z rodziców mówi w swoim języku) Ta zasada odnosi
się szczególnie do rodzica jezyka mniejszościowego - powinien on nadal
starać się dużo czasu spędzać z dzieckiem i
mówić do niego po polsku (gdyż on sam przekazuje ten język, dziecko nie
ma innych, częstych
sytuacji i interakcji, w którym słyszałoby ten język).
Tutaj
jeszcze jedna bardzo ważna uwaga odnośnie rzeczy, o którą często
pytacie: niepotrzebne jest, aby mówiąc do dziecka w języku polskim
tłumaczyć to, co sie powiedziało na język obcy. W przypadku rodzin
mieszanych zadaniem tym zajmuje się zwykle z powodzeniem drugi rodzic, W
przypadku rodzin emigrantów praktyka taka może być wskazana dopiero w
odpowiednim momencie, kiedy chce się przygotować dziecko do pójscia do
przedszkola.
Inna rzecz, o jaką często zadawane są pytania, to obecność zdrobnień w języku. Jak mówić do małego dziecka? Należy używać zdrobnień w wyrażeniach, w jakich zwykle się ich używa w obecności małych dzieci. Np. mozna powiedzieć O! boli cie paluszek! ale już Dobry banan a nie bananek. Różowa świnka ale duża sowa. Jednym słowem: Nie przesadzać!
Jedną z naważniejszych rzeczy w tym okresie jest wykształcenie się więzi emocjonalnej pomiędzy matką a dzieckiem. Dzięki uśmiechowi, kontaktom wzrokowym, gestom, mimice rodzi się prototyp dialogu i zachowań komunikacyjnych. Ważne, aby w tym okresie matka i ojciec byli uważni na wszelkie próby nawiązania kontaktu przez dziecko. Jednnym ze sposobów stworzenia komunikacji na tym etapie jest czynne reagowanie na dzwięki, sylaby wydawane przez dziecko i je po nim powtarzanie, "parafrazowanie": Dziecko mówi BA BA , rodzic powtarza BA BA.
Oprócz tego, co powyższe, radzimy także aby w przypadku dzieci dwujęzycznych:
- Starać się pokazywać i czytać jak najwięcej
książeczek po polsku. To czas, gdy można z powodzeniem siegnąć już po MOJE PIERWSZE SŁOWA, a w okolicach 10-12 miesięcy po ZABAWY TUTUSIA.
- Śpiewać po polsku, mówić proste wierszyki
- Pamiętać o zabawach paluszkowych i ruchowych w języku
polskim.
- Można zacząć robić z dzieckiem dzienniczek
wydarzeń!
- Można zrobić dla dziecka album ze zdjęciami
osób z Polski z podpisami.
8 miesiąc życia:
Twoje dziecko jest coraz większe, więc zauważyć możesz celowe zachowania np.
w trakcie zabawy. Dziecko naśladuje, powtarza i samodzielne wypowiada wiele
sylabek: bu, me, be, lala, tata, tu, mu.
Szczególnie dobrze dziecko rozumie wypowiedzi dorosłych o zabarwieniu
emocjonalnym. Lubi więc gdy tata i mama mówią i robią przy tym wyraźne miny:
np.: O! Ładny kotek! Fe! Niegrzeczny kotek! Ojej, smutny kotek!; Ała (boli), Nu
nu! (nie wolno), O! Am, Am. Brawo! Zwróć uwagę, że jest to moment kiedy dziecko
zaczyna rozumieć.
Twoje dziecko:
- manipuluje zabawkami z
przeciwstawieniem kciuka, np. chwyta małą piłeczkę jak peseta)
- patrzy gdzie jest zabawka,
która właśnie spadła ze stołu,
- sam wyrzuca przedmioty z wózka,
z łóżeczka i chce, by mu je podać – są to pierwsze czynności nastawione na
osiągnięcie celu
- w 7-8 miesiącu próbuje zwrócić
na siebie uwagę dorosłego płaczem lub gaworzeniem
- wyraża mimicznie strach
- zaczyna używać różnych gestów
do komunikacji, np. chcąc pajacyka, wyciąga w jego kierunku rękę, i spogląda to na mamę, to na zabawkę
Porady dla rodziców:
- Urządź przestrzeń wokół twojego dziecka, aby była bezpieczna i pozwalała mu
na swobodę ruchów
- To czas wspólnych zabaw w: a ku ku;, kosi-kosi, gdzie sroczka kaszkę
ważyła... chowanie przedmiotów, chowanie się dorosłego za poduszką
- Opowiadaj, używaj dużo dźwięków samogłosek: np. O! Co to? (mama robi
zdziwioną minę); E!!! (mama udaje płacz); UUU (samolot lata); używaj prostych
wyrazów: np. BABA, FU FU, KO KO, LALA, ŁA ŁA, PI PI, TATA, MAMA
- W tym okresie maluch z radością będzie się bawił plastikowymi kubkami,
różnymi klockami, koszyczkami lub pudełkami, które można wkładać jedne do
drugich.
9 miesiąc życia:
W tym czasie maluszek wspólnie z Tobą zwraca uwagę na te same rzeczy i
sytuacje, o których mówisz i na które wskazujesz (wzrokiem lub palcem).
Np. mówisz, patrząc w jakimś kierunku: Jasiu! O! Piesek! Dziecko zwraca
wzrok w tym samym kierunku. Pytasz: Gdzie jest piesek?! Jaś pokazuje
paluszkiem. Lub pokazujesz na lecący samolot i mówisz: O!! UUU! Samolot lata!
Dziecko zaczyna rozumieć, że język, słowa, dźwięk mogą być sprawcze, że mówimy
w jakimś celu.
Możesz usłyszeć: mamama, tatata, eeee itp.
Twoje dziecko:
- zaczyna wskazywać palcem np.: wskazuje w oddali przedmioty, osoby, dotyka
palcem wskazującym szczegółów zabawki. Jest to bardzo ważna umiejętność komunikacyjna, nie
pojawiająca się w wielu zaburzeniach (np. w autyzmie)
- gaworzy do innych dzieci; naśladuje ruchy rówieśnika, daje zabawkę i
reaguje protestem na jej zabranie
- zaczyna raczkować, lub przemieszczać się w inny sposób - daje mu to
możliwość poznawania świata, może podejmować inicjatywy w kontakcie i
komunikacji, rozwija poczucie kontroli i sprawczości
- manipuluje przedmiotem używając obu rak.
Porady dla rodziców:
- Pozwól dziecku na swobodne odkrywanie otoczenia, pokaz mu świat jako
interesujący, a nie jako niebezpieczny, gdy chcesz go ostrzec, mów raczej
„uważaj, możesz upaść” niż „zaraz upadniesz”
- Twój maluszek potrzebuje twojego przyzwolenia i akceptacji w swoich nowych
odkryciach. Nie ingeruj zawsze w jego ruchy i zabawy, ale bądź niedaleko, patrz
na niego z miłością, dodawaj mu odwagi słowami: „Spróbuj jeszcze raz, na pewno
ci się uda!”
- Jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś, to czas na pierwsze lektury, ważne, aby
książeczki były wytrzymale, z prostymi barwnymi ilustracjami i krótkimi,
nieskomplikowanymi tekstami. Czerpcie razem dużo radości ze wspólnej lektury!
- Jeśli twoje dziecko ma 9 miesięcy i nie pokazuje paluszkiem weź jego rękę i
pokazuj różne przedmioty razem z nim
10 miesiąc życia:
Możesz oczekiwać, że usłyszysz pierwsze słowa - proste ale też najważniejsze.
Twoje dziecko mówi (i wie, co mówi): mama, tata, baba, pa pa, da da, daj, me,
be, itp. Malec rozumie wiele prostych słów w formie mianownika: Co? Kto?
np.: lampa, buty, be (baranek), me (koza), jajko, tik-tak, itp. Zdarza się, że
dziecko naśladuje Twoje wypowiedzi lub innych dorosłych np.: ko-ko
Twoje dziecko:
- odnajduje ukryte przedmioty
- ogląda książeczkę
- wyjmuje mały przedmiot z dużego
- włącza się do wspólnej zabawy
- bawi się przy rytmicznej muzyce
- dąży do zdobycia upatrzonej zabawki
- podaje zabawkę ale nie potrafi jeszcze jej wypuścić z ręki
Porady dla rodziców:
- Zwróć uwagę na każdą wypowiedź dziecka – ono już może i chce Ci dużo
powiedzieć, a Twoja uwaga wzmacnia chęć powtarzania.
- Prowadź z dzieckiem wiele zabaw onomatopeicznych (dużo odgłosów zwierzątek
i innych odgłosów z otoczenia); dobrze kiedy dziecko widzi i obraz (rzeczywisty
lub rysowany) i dźwięk
- Dbaj o swobodę ruchów Twojego dziecka, nie narzucaj mu pozycji, której nie
może osiągnąć sam (np. stawianie na siłę). Dziecko, któremu pozwoli się na te
odkrycia wykształca bardziej harmonijne ruchy, duża samodzielność, twórczość,
większe zaufanie do siebie, dobre poczucie własnego ciała, a przede wszystkim
nie jest bierne, ale wykazuje inicjatywę w kontakcie z otoczeniem i innymi
osobami!
- Maluch w tym okresie bardzo lubi zabawy w chowanie przedmiotów i ich
odnajdywanie
- Dziecko z przyjemnością bawi się pojemnikami o różnych kształtach i
wielkości, małymi wiaderkami, piłeczkami, przedmiotami podłużnymi; bardzo
podoba mu się wydobywanie dźwięku z cymbałków, czy dzwonków, grzechotek...
12 miesiąc życia:
Twoje dziecko ma już roczek! Rozumie proste polecenia, niektóre nazwy osób,
przedmiotów i czynności np.: Gdzie mama?, Gdzie tata?, Gdzie lampa? – dziecko
pokazuje paluszkiem lub przenosi wzrok.
Doskonale rozumie polecenia: Daj lalę., Daj misia. Wie co znaczy nie wolno! –
np. zatrzymuje się lub chociaż na chwilę przestaje robić daną rzecz .
Samodzielne i wypowiada kilka wyrazów np.: baba, pa pa, mama, tata, mu, be, ku
ku, am am, bobo (powinny to być przynajmniej 3 wyrazy). Chętnie powtarza sylaby
i słowa wypowiadane przez dorosłego, np.: nie ma, ała, bum bum, fu fu, .
Możesz zauważyć, że jedno słowo jest też zarazem zdaniem np.: „Am” – znaczy
zarówno „jedzenie” ,„jem”, „Jaś je” , „Tata je”.
Twoje dziecko:
- próbuje rysować
- wykorzystuje narzędzia, np.
kredkę, łyżkę (pierwsze sygnały o tym, czy będzie prawo – lub leworęczne)
- pokazuje i podaje dorosłemu
trzymany przedmiot
- wyrusza na „podbój świata”,
jest zafascynowany możliwością samodzielnego poruszania się w pozycji
pionowej,
- wyraża miną nieśmiałość i wstyd
- zaczyna dostosowywać swoje
zachowanie do reakcji innych osób np. sięgnie po zabawkę zachęcone
uśmiechem dorosłego
- zaczyna szukać przedmiotów,
które widziało, odkrywa, że przedmioty, których nie widzi mogą istnieć
- posiada już ostrość wzroku jak
u dorosłego
Porady dla rodziców:
- Twój maluch z dużą radością będzie uczestniczył w zabawach w dawanie i
przyjmowanie, mów:. „Daj misia” „Proszę, to lala dla Jasia.”, „Dasz mamie
lalę?” „Masz misia”
- Czytajcie razem książeczki z obrazkami: opowiadaj, pokazuj, pytaj co się
dzieje na obrazkach.
- Dziecko samodzielnie wybiera rączkę, którą chce chwytać przedmiot. Połóż
przedmiot (długopis, ołówek, łyżkę) na środku stolika – dziecko samo go chwyta.
- Pozwól dziecku na eksperymenty z jedzeniem, próby z łyżką, picie z
kubeczka, dotykanie pożywienia, nawet gdy wiązać się to będzie z późniejszym
intensywnym sprzątaniem. Te odkrycia są dla malucha bardzo ważne, zdobywa
samodzielność, oswaja się z jedzeniem, dostarcza mu to nowych doznań...
- W tym okresie maluszek bardzo lubi przedmioty, które może pchać lub ciągnąć
za sobą, kręgle, inne rzeczy o podłużnych kształtach (do stawiania na podłodze
lub stoliku); przepada także w dalszym ciągu za wiaderkami i pojemnikami, które
wypełnia piłeczkami