Nawiązując do tematu zeszłotygodniowej dyskusji, w której pojawił się temat norm rozwoju mowy u dziecka, postanowiłyśmy z Elą pokazać Wam naszą pracę sprzed kilku lat (też z A. Fabisiak). 

Opisałyśmy wtedy dla serwisu: www.od-zabawy.pl, na podstawie lektur psychologicznych, etapy rozwoju mowy i zabawy u dziecka od 0 do 36 miesiąca życia. 
Wydzieliłyśmy wtedy cztery etapy, i właśnie teraz, według tego podziału chcemy zaprezentować te informacje w ciągu czterech kolejnych poniedziałków. Dodatkowym atutem tego opracowania są porady dla rodziców – wskazówki, co sami w domu mogą robić, aby stymulować rozwój językowy dzieci. Uważamy, że dzieci dwujęzyczne to grupa wymagająca szczególnej uwagi i stymulacji, jeśli chodzi o rozwój językowy.

Zapraszamy więc na cztery poniedziałki z tematem ROZWÓJ MOWY I ZABAWY:

1.    0-6 miesięcy
2.   7–12 miesięcy
3.   13 – 24 miesięcy
4.   24 – 36 miesięcy

UWAGA!:
Są to normy dla dzieci jednojęzycznych, więc nie mogą być odnoszone do dzieci dwu- lub wielojęzycznych w całości. Porady i wskazówki dla rodziców mogą być z powodzeniem stosowane dla dzieci dwujęzycznych – powiedziałybyśmy: są wielce wskazane!.
Jako, że normy dla naszych „dwujęzyczków” nie zostały jeszcze stworzone, postaramy się, wspólnie z Wami, na podstawie obserwacji, wywiadów, badan własnych i lektur, dopisywać różnice w przyswajaniu mowy dzieci dwujęzycznych. Myślimy, że właśnie te różnice będą dla nas najciekawszą informacją. Te uwagi zamieszczać będziemy po opisie norm dla jednojęzycznych dzieci (na końcu postu).

PIERWSZY ETAP: 0-6 miesięcy:

2 miesiąc życia:

Już teraz twoje dziecko, chociaż to jeszcze niemowlak, informuje Cię dźwiękami o swoim istnieniu i samopoczuciu. Przy uważnej obserwacji możesz zauważyć różnice w wydawanych dźwiękach i rodzajach płaczu. Mówią one ci czy dziecko czuje się dobrze czy źle. W ten sposób maluszek oznajmia swoje potrzeby – pragnienia, głodu i braku komfortu (np. przy mokrej pieluszce).

Kiedy uważnie wsłuchasz się w odgłosy płynące z łóżeczka czy wózka możesz usłyszeć od swojego dziecka dźwięki, które nie przypominają ludzkiej mowy. Niekiedy mogą być one podobne do przeciąganych samogłosek (AOU I E Y), np. EEE
Twoje dziecko:
§  lubi patrzeć na Twoją twarz
§  uśmiecha się, wyrażając tym radość i zadowolenie
§  nawiązuje kontakt wzrokowy
§  reaguje na dźwięki
§  potrafi wodzić oczkami za przedmiotem
§  jeszcze nie widzi zbyt ostro, dlatego lubi kontrasty; potrafi już spostrzec kolor czerwony i zielony
§  lubi wykonywać proste czynności dla samej przyjemności ich wykonywania: ssie, aby ssać, chwyta, by chwytać
§  potrafi trzymać grzechotkę przez krótki czas.

Porady dla rodziców:
  • Przy przewijaniu, kąpieli pochyl się nad dzieckiem, tak by widziało twoją twarz, mów do niego po polsku, wyjaśniaj mu co za chwilę będziesz robić, np. „ zaraz przewrócimy się na bok, ściągniemy koszulkę,...”)
  • Staraj się odgadnąć na podstawie zachowania, co może odczuwać twój maluszek. Próbuj to nazywać po polsku: „Płaczesz, chyba jesteś bardzo głodny”. Od najwcześniejszych chwil możesz zwracać się do niego zarówno w trzeciej jak i w drugiej osobie: np. „Dlaczego Jaś płacze? / Dlaczego płaczesz?;  Jaś je mleko!/ Pijesz mleko!; Jaś zrobił siusiu! Zrobiłeś siusiu!”
  • Możesz tak zorganizować jego otoczenie, by było w nim dużo kontrastów wizualnych, maluszek doceni czarno-białe zabawki, przedmioty czerwone, czarno-białe lub zielone.
  • Od pierwszych chwil życia dziecka mów do niego, śpiewaj mu, opowiadaj co się dzieje...

4 miesiąc życia:

W tym czasie możesz usłyszeć, jak mały człowiek coraz lepiej wymawia dźwięki dobrze ci znane - samogłoski: A U I O E Y. Najczęściej gaworzy rankiem, kiedy jest wyspany i zadowolony lub podczas zabawy. Zdarza się, że dziecku uda się powiedzieć pierwsze trudniejsze dźwięki - spółgłoski np. gy gy gy

Twoje dziecko:
§  zwraca uwagę na głośne dźwięki, szuka skąd one mogą dochodzić
§  od 3 miesiąca odwzajemnia twój uśmiech
§  obserwuje mimikę (zwłaszcza bardzo ekspresyjną) dorosłych
§  wyraża miną złość i smutek (np. gdy dorosły nie zwraca na niego uwagi)
§  wodzi wzrokiem za przedmiotami i osobami
§  wyciąga rączki po przedmiot, zabawkę, chwyta go w jakimś celu (np. żeby się nim bawić)
§  bawi się grzechotką włożoną do rąk (potrząsa nią, przygląda się jej)
§  bawi się swoimi paluszkami, rączkami

Porady dla rodziców:
  •  Mów po polsku do twojego dziecka dużo, wymawiaj słowa wyraźnie, dbaj o to, żeby widziało twoją twarz i twoją mimikę. Opowiadaj, co robisz – jakie czynności wykonujesz – opisuj zwłaszcza czynności związane z codzienną opieką, toaletą, ubieraniem.
  • W miarę możliwości nie zostawiaj maluszka w leżaczku, czy nosidełku, ale połóż go na plecach w bezpiecznym miejscu (np. na kocyku na podłodze z kilkoma zabawkami, nie więcej niż 3, 4), aby swobodnie mógł odkrywać nowe ruchy i przedmioty, zwracając się w kierunku nadchodzącego dźwięku
  • Dziecko nie potrzebuje w tym okresie wielu zabawek, zbyt dużo atrakcji przeszkadza mu w odkrywaniu własnych paluszków, ruchów rączek, dźwięków otoczenia
  • Jeżeli chcesz dostarczyć twojemu maluchowi zabawek możesz po prostu skorzystać z niektórych przedmiotów codziennego użytku (pod warunkiem, żeby były bezpieczne).
 
6 miesiąc życia:

Twoje dziecko powtarza sobie (naśladuje) sylabki charakterystyczne dla języka polskiego (i języków, które słyszy). Usłyszeć możesz jak gaworzy, czyli naśladuje dźwięki wydawane przez samego siebie. Najczęściej są to identyczne dźwięki np. tatatata, babababa, gagaga. Niekiedy pojawiają się dźwięki spółgłoskowe takie, których nie znasz, których brak w języku polskim.
Wiele radości sprawiają chwile, kiedy nam, dorosłym wydaje się, że dziecko z nami rozmawia - maluch prowadzi „dialog” z nami, powtarzając sylabki, które słyszy od nas: mamama – mamama, mo, bu bu – bu bu.
Nie rozumie jeszcze znaczeń poszczególnych słów.

Twoje dziecko:

§  poznaje bardzo dobrze twarz mamy, taty,  rodzeństwa, dziadków
§  rozpoznaje wyrazy emocji na twarzy innych osób i potrafi wyrazić taką samą emocję
§  zaczyna się interesować rówieśnikami, wokalizuje na ich widok, uśmiecha się, dotyka
§  bawi się dźwiękiem: powtarza wypowiedziane przez przypadek dźwięki
§  sięga samo po zabawkę, bierze ją całą dłonią z prostym kciukiem, wkłada do buzi przekłada ją z ręki do ręki, bawi się wszystkim, co uda mu się zdobyć
§  dokonuje niezwykłych odkryć dotyczących swego ciała, wkłada stopy do buzi.

Porady dla rodziców:

  • Nazywaj po polsku części ciała dziecka w zabawie lub przy pielęgnacji, jest to ważne dla wykształcenia schematu ciała malucha (tego, w jaki sposób odczuwa i zna swoje ciało) np. przy kąpieli możesz mówić „Teraz umyjemy brzuszek, a teraz jedną rączkę, drugą rączkę, szyję, i główkę...”
  • Pozwól mu odkrywać swobodę ruchów, przykładowo: nie sadzaj na siłę twojego maluszka, ważne, aby to on sam odkrył w jaki sposób może usiąść sam, jak może sam sięgnąć po zabawkę, o której marzy...
  • Twój maluszek z pewnością zaczyna bardzo się cieszyć na widok innych dzieci, organizuj (w miarę możliwości) regularnie spotkania rówieśników, jeżeli nie ma on takich okazji na co dzień
  • Mimo, że maluch jeszcze nie potrafi oglądać ilustracji, możesz zacząć mu czytać proste książeczki (pokazywać obrazki, mówić prostymi słowami)
  • Używaj prostych, bardzo krótkich zdań. Powtarzaj je kilka razy. Powtarzaj kilka razy proste sylaby (np. ba ba ba)

UWAGA! DZIECKO DWUJĘZYCZNE:

Wszystkie wskazówki i porady powyższe dotyczyć mogą dzieci dwujęzycznych, są bardzo przydatne dla naszych maluszków.

W tym wieku, rozwój dziecka: rozwój językowy, rozwój zabawy i poznawczy przeważnie jeszcze przebiega podobnie. Najczęściej dziecko jest jeszcze pod opieką mamy, czyli jest „bombardowane” językiem macierzystym.

Najważniejszą uwagą jest to, aby rodzice pamiętali o OPOL (każdy z rodziców mówi w swoim języku), zaś rodzic języka mniejszościowego powinien już teraz starać się dużo czasu spędzać z dzieckiem i mówić do niego (gdyż on sam przekazuje ten język, dziecko nie ma innych, częstych sytuacji i interakcji, w którym słyszałoby ten język).

Dla dzieci „starszych” już około 4-6 miesiąca dobrze jest starać się powoli organizować spotkania z innymi dziećmi, jeżeli tylko to możliwe zacząć już się rozglądać za towarzystwem dzieci polskojęzycznych. Na tym etapie to dopiero początek, ale nawiązanie tego typu kontaktów na pewno zaowocuje  w przyszłości.

Za tydzień dzieci od 7 – 12 miesięcy. Zapraszamy!